Cách dạy trẻ về tình dục

Cath Hakanson là người mẹ, y tá, nhà giáo dục giới tính và nhà sáng lập Sex Ed Rescue, dự án đề cao giáo dục giới tính như một phần của cuộc sống hàng ngày. Với kinh nghiệm hơn 20 năm, cách tiếp cận thực tế và đam mê giúp đỡ trẻ, Cath truyền cảm hứng cho phụ huynh trò chuyện với trẻ về tình dục với nội dung phù hợp theo từng độ tuổi. Dưới đây là chia sẻ của Cath được đăng tải trên Hey Sigmund.

Khi bàn đến giáo dục giới tính, phụ huynh thường có nhiều câu hỏi. Bắt đầu như thế nào? Tôi nên nói gì? Khi nào thì nên nói?

Điều may mắn là giáo dục giới tính hiện nay đã thay đổi so với thời chúng ta còn bé. Có một điều đơn giản bạn cần nhớ, giáo dục giới tính không phải chỉ là cuộc trò chuyện nghiêm túc diễn ra một lần (ngay cả khi bạn nghĩ mình đã nói tất cả điều cần thiết). Nói nhiều, thường xuyên, lặp đi lặp lại là những gì bạn cần làm với trẻ.

Cần sớm bắt đầu giáo dục giới tính cho trẻ và điều quan trọng là lặp lại càng nhiều càng tốt. Ảnh: Internet

Lý do bạn cần nói với con những điều này?

Thứ nhất, con bạn sẽ biết đến tình dục qua bạn bè, lướt Internet hoặc xem truyền hình. Nếu thông tin được đưa ra từ bạn đầu tiên, bạn sẽ yên tâm về tính chính xác và quan trọng hơn, giúp con hiểu cách bạn cảm nhận về vấn đề này.

Thứ hai, bạn chính là người ảnh hưởng đến việc quan hệ tình dục của trẻ trong tương lai. Những đứa trẻ được giáo dục giới tính tốt có nhiều khả năng trì hoãn quan hệ tình dục, và khi bắt đầu có thể tránh mang thai ngoài ý muốn hoặc lây nhiễm bệnh qua đường tình dục.

Ở đây, bạn có thể tìm thấy nội dung phác thảo cần truyền đạt theo độ tuổi của trẻ. Chủ đề và độ tuổi chỉ là gợi ý dựa trên những gì chúng ta biết về phát triển tình dục của trẻ, giúp trẻ khỏe mạnh và an toàn. 

Trẻ sơ sinh và mới biết đi (0-24 tháng)

- Tên các bộ phận trên cơ thể (tất nhiên, có cả cơ quan sinh dục).

- Có thể để trẻ chạm vào các bộ phận của mình trong lúc tắm hoặc thay tã.

- Bắt đầu chỉ ra sự khác biệt giữa bé trai và bé gái dựa trên các bộ phận.

- Bắt đầu nói chuyện về chức năng của các bộ phận: đi tè bằng gì, đi "nặng" bằng gì (có thể dùng các từ lóng thích hợp, nhưng không nên dùng mọi lúc).

- Nếu trẻ lúc nào cũng chỉ thích trần truồng, không thích mặc đồ, bắt đầu giới thiệu về giới hạn của việc khỏa thân - có thời điểm và không gian thích hợp mới được khỏa thân (không phải ở công viên).

Sự hỗ trợ dành cho trẻ

Về mặt kỹ thuật, đây không hẳn là giáo dục giới tính. Ở độ tuổi này, điều cần thiết là để con bạn khám phá toàn bộ cơ thể và bắt đầu chỉ ra sự khác biệt đơn giản giữa nam và nữ. Mục tiêu cuối cùng là giúp trẻ thoải mái với cơ thể mình và xem các bộ phận đều như nhau (không có sự xấu hổ).

Trẻ 2-5 tuổi

Cơ thể của chúng ta

- Tên chính xác của các bộ phận và chức năng của chúng.

- Nam và nữ khác nhau nhưng cũng giống nhau: nam có dương vật, nữ có âm hộ nhưng cả hai đều có núm vú, mông, mũi, tay...

- Cơ thể chúng ta khác nhau nhưng điều này là hợp lý.

- Chúng ta có nhiều cảm xúc khác nhau và có thể cảm nhận bằng cơ thể.

Sự riêng tư

- Có một số bộ phận trên cơ thể mình không được để cả thế giới nhìn thấy.

- Dạy trẻ mẹo phân biệt thời gian và không gian thích hợp. Ví dụ, trẻ có thể trần truồng ở nhà khi có bà ngoại tới thăm, nhưng nếu là ông thợ sửa ống nước thì không thể.

- Tôn trọng sự riêng tư của người khác. Ví dụ, nếu cửa phòng tắm đang đóng, trẻ phải gõ cửa và hỏi xem có được phép vào không. 

- Trẻ cũng được phép có quyền riêng tư y hệt - khi đang đi vệ sinh, ở trong phòng tắm hoặc thay đồ.

- Cuộc trò chuyện về cơ thể và thời gian riêng tư này diễn ra ở nhà, cùng bố mẹ (không phải ở sân trường).

Chạm vào chính mình

- Trẻ có thể chạm vào dương vật hoặc âm hộ của mình, nhưng có thời gian và không gian thích hợp.

- Thiết lập giới hạn, giải thích rằng chạm vào bộ phận sinh dục là hành động cá nhân, giống như đi vệ sinh, nên diễn ra ở nơi riêng tư như phòng ngủ.

- Nếu trẻ chạm vào bộ phận sinh dục khi đang ở ngoài, nhẹ nhàng nhắc nhở trẻ bỏ tay ra khỏi quần. Tránh tức giận hay hét ầm lên, hãy để trẻ cảm thấy an toàn. 

- Nếu nhìn thấy trẻ đang chơi trò "bác sĩ" với bạn (nhìn chằm chằm bộ phận sinh dục của nhau), hãy hít một hơi thật sâu, bình tĩnh yêu cầu chúng mặc quần áo vào và đánh lạc hướng chúng bằng một món đồ chơi. Sau đó, bạn có thể dành thời gian thảo luận với con về sự riêng tư và nguyên tắc chạm vào cơ thể.

Sự sinh sản

Trẻ cần được giải thích về sự sinh sản dựa một cách trung thực. Ảnh: Internet

- Tất cả sinh vật trên thế giới đều sinh sản - cây gieo hạt, chó có chó con, con người cũng có con. Đưa ra các ví dụ về sinh sản từ từ khi bạn nhìn thấy nó.

- Một đứa trẻ lớn lên trong cơ thể người mẹ (trong tử cung hoặc trong bụng). Nói với trẻ rằng sau này con sẽ biết chi tiết hơn.

- Để tạo ra một đứa trẻ, cần có cả đàn ông và phụ nữ.

- Một đứa trẻ được tạo ra như thế nào - cần một phần từ đàn ông (tế bào hoặc tinh trùng) và một phần từ phụ nữ (tế bào hoặc trứng). "Con đến từ đâu" thường là câu hỏi đầu tiên trẻ sẽ thắc mắc!

- Nếu trẻ muốn biết một đứa trẻ ra đời bằng cách nào, chỉ giải thích rằng con đi ra từ bụng mẹ hoặc thông qua âm đạo.

- Tạo ra một đứa trẻ là việc của người lớn, không phải việc của trẻ con. Tạo thói quen nhắc lại điều này mỗi khi nói chuyện với trẻ.

Quyền sở hữu cơ thể

- Trẻ là chủ cơ thể mình, có quyền cho phép ai chạm vào cơ thể mình. 

- Không nên chạm vào ai hoặc ôm ai nếu họ không muốn (và ngược lại).

- Đôi khi có những lý do khiến người lớn phải nhìn và chạm vào cơ thể trẻ, chẳng hạn như bác sĩ và y tá. 

- Chúng ta không giữ bí mật về cơ thể. Bí mật là sự bất ngờ và những món quà.

- Khuyến khích trẻ nói với bố mẹ điều gì khiến chúng cảm thấy tồi tệ hoặc cảm thấy buồn cười.

Sự hỗ trợ dành cho trẻ

Trẻ mẫu giáo đang ở độ tuổi dễ dạy nhất. Chúng giống những bọt biển trống rỗng, sẵn sàng hấp thụ thông tin về tất cả mọi thứ. Nếu không nhận được lời giải thích hợp lý, chúng sẽ sử dụng trí tưởng tượng để tạo nên lý do riêng của mình. Hãy sẵn sàng lặp đi lặp lại bởi trẻ rất dễ quên và đôi khi không thể hiểu từ lần nghe đầu tiên hoặc chỉ nghe một phần. Đừng quên hỏi trẻ xem chúng nghĩ gì, từ đó mang lại câu trả lời đúng.

Bạn muốn bản thân trở thành nguồn tin số một mà trẻ cần. Điều này có nghĩa là hãy trung thực và trả lời tất cả câu hỏi của trẻ. Bằng cách trả lời, bạn đang truyền đạt cho con một thông điệp là con có thể nói với bố mẹ bất cứ điều gì và bố mẹ là nguồn tin đáng tin cậy. Đây là điều tốt, đặc biệt là khi trẻ bắt đầu tiếp xúc với những đứa trẻ khác.

Nếu đang phải đấu tranh với việc cần dùng từ ngữ như thế nào, bạn có thể tham khảo từ một số cuốn sách giáo dục giới tính. Ngoài ra, ở lứa tuổi này, trẻ sẽ không để ý nếu bạn để một vài cuốn sách giới tính vào đống sách bạn sẽ đọc cho chúng trước khi đi ngủ.

Trẻ 5-8 tuổi

Cơ thể của chúng ta 

- Biết những từ dùng để mô tả cơ quan sinh dục (cả nam và nữ): dương vật, tinh hoàn, bìu, hậu môn, âm hộ, môi âm hộ, âm vật, âm đạo, tử cung, buồng trứng.

- Có một số kiến thức về cơ quan sinh sản: tử cung, buồng trứng, ống dẫn trứng, niệu đạo, bàng quang, ruột. 

- Cơ thể có đủ hình dạng khác nhau, cả về kích cỡ và màu sắc. 

- Cả nam và nữ đều có những bộ phận cảm thấy dễ chịu khi chạm vào.

- Cần chăm sóc cơ thể mình, kể cả những bộ phận tế nhị hay răng, tóc, da...

- Cần có kỹ năng từ chối - "Dừng lại, tôi không thích như thế".

Sự dậy thì

- Cơ thể sẽ thay đổi khi chúng ta lớn lên.

- Tuổi dậy thì là thời kỳ thay đổi cả về sinh lý và cảm xúc. Nếu trẻ muốn biết thay đổi như thế nào, hãy nói rằng đây là giai đoạn trẻ phát triển thành một người lớn.

Quan hệ tình dục

- Một đứa trẻ được tạo ra do tinh trùng của người đàn ông gặp trứng của người phụ nữ, điều này thường xảy ra khi quan hệ tình dục.

- Một đứa trẻ được tạo ra khi tinh trùng rời khỏi người đàn ông qua dương vật và đi vào âm đạo của người phụ nữ. Sau đó, chúng tìm đến nơi chứa trứng. Trứng và tinh trùng gặp nhau, phát triển thành một em bé.

- Người lớn quan hệ tình dục, đó là việc tự nhiên, bình thường và giúp cuộc sống khỏe mạnh hơn.

- Người lớn thường ôm, hôn, chạm vào nhau và tham gia các hành vi tình dục khác để thể hiện sự quan tâm chăm sóc nhau và cảm thấy tốt khi làm thế.

- Quan hệ tình dục là một hoạt động của người lớn, không dành cho trẻ con.

- Người lớn có thể lựa chọn có hoặc không có con. 

Hành vi tình dục

- Thủ dâm - một số trẻ em có làm, một số không. 

- Tất cả hành vi tình dục đều là việc riêng tư.

- Các cơ quan có thể cảm thấy dễ chịu khi chạm vào.

- Đôi khi người ta có thể xem ảnh khỏa thân hoặc cảnh quan hệ tình dục qua Internet, nhưng điều này không dành cho trẻ em. Bạn cũng cần thỏa thuận với trẻ cần làm gì khi lỡ nhìn thấy những hình ảnh này.

- Giải thích cho trẻ có những xu hướng tình dục khác nhau như dị tính, đồng tính, lưỡng tính.

Sự hỗ trợ dành cho trẻ

Đây là giai đoạn trẻ tin tưởng và hấp thụ tất cả mọi thứ bạn nói, do vậy đừng bỏ lỡ cơ hội biến mình thành nguồn tin của trẻ. Nếu không, chúng sẽ lấy thông tin từ nguồn khác (bạn bè hoặc phương tiện truyền thông).

Khi trẻ lớn dần lên, bạn phải cung cấp thông tin chi tiết hơn và lặp lại nhiều hơn. Càng tôn trọng sự thật càng tốt. Thường xuyên hỏi trẻ "Con nghĩ gì thế?" để nắm được trẻ biết những gì và muốn biết những gì. Hãy chắc chắn rằng mình đưa đủ thông tin để trẻ không kết luận sai. Chẳng hạn, khi bạn nói một đứa trẻ được tạo ra khi một người đàn ông và một người phụ nữ ngủ cùng nhau, chúng có thể nghĩ rằng điều đó có nghĩa là họ nằm xuống cạnh nhau. Hãy kiểm tra xem liệu trẻ đã hiểu đúng hay chưa.

Một số trẻ không đặt câu hỏi, do đó việc bắt đầu cuộc trò chuyện phụ thuộc vào chính bạn. Bạn có thể tìm kiếm cơ hội để bắt đầu như khi nhìn thấy một người phụ nữ mang thai, một cặp vợ chồng hôn nhau trên TV, băng vệ sinh trong phòng tắm. 

Trẻ 9-12 tuổi

Tuổi dậy thì

- Tất cả những điều trên nhưng chi tiết hơn.

- Những thay đổi về sinh lý, xã hội và tình cảm khi dậy thì như thế nào.

- Con gái cần biết để chuẩn bị cho kỳ kinh nguyệt đầu tiên.

- Con trai cần biết về mộng tinh và cách xuất tinh.

- Nam và nữ có thể tạo ra em bé sau khi dậy thì.

Hành vi tình dục

- Thông tin chi tiết về quan hệ tình dục và các hành vi tình dục khác. 

- Thông tin cơ bản về các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục, làm thế nào để ngăn chặn (dùng bao cao su).

- Thông tin cơ bản về cách tránh thai (bao cao su, trì hoãn việc quan hệ tình dục). 

- Nhận thức về niềm tin và giá trị thông qua bố mẹ - yêu đương, hẹn hò, tránh thai, khi nào thì thích hợp để quan hệ tình dục.

- Trẻ sẽ sớm phát triển cảm xúc với người khác khi vào độ tuổi thanh thiếu niên, tuy nhiên, quan hệ tình dục không phù hợp với giai đoạn này, thay vào đó là ôm và hôn.

- Tưởng tượng về tình dục và sức hấp dẫn của đối phương không phải là bất thường. 

- Các sản phẩm có nội dung khiêu dâm thường phóng đại về tình dục.

- Cách sử dụng các thiết bị điện tử an toàn, có chọn lọc nội dung.

- Các đặc điểm của một mối quan hệ tôn trọng lẫn nhau.

Sự hỗ trợ dành cho trẻ

Đây có thể là cơ hội cuối cùng để trò chuyện khi con vẫn sẵn sàng lắng nghe bạn. Khi đã vào tuổi thanh thiếu niên, chúng có xu hướng dựa vào bạn bè để tìm câu trả lời. Điều này có nghĩa là bạn cần khiến trẻ biết rằng chúng có thể nói với mình bất cứ chuyện gì.

Bên cạnh các câu trả lời chân thật, hãy kèm những giá trị và niềm tin, đặc biệt là khi nói đến những chủ đề như tình yêu, hẹn hò, quan hệ tình dục và tránh thai. Giải thích cho con giá trị của tình yêu, tình bạn, mối quan hệ gia đình, giúp con thực hành kỹ năng đàm phán để tự đưa ra quyết định quan trọng, đặc biệt là trong một mối quan hệ. 

Bạn cần sáng tạo hơn và tìm những cách thức mới mẻ để bắt đầu chuyện trò với con (đưa cho chúng một cuốn sách, trò chuyện khi đang lái xe đưa chúng đi đâu đó, nói về điều cả hai cùng nhìn thấy khi đang xem TV). Bạn có thể giúp chúng phát triển kỹ năng giao tiếp, sự quyết đoán, tự ra quyết định cho bản thân.

Tuổi vị thành niên và xa hơn nữa 

Không bao giờ là quá muộn để bắt đầu giáo dục giới tính.

Nếu bạn chưa bắt đầu nói với con về tình dục trước giai đoạn này, tốt hơn hết hãy thay đổi! Không bao giờ là quá muộn để bắt đầu, nhưng bạn sẽ gặp nhiều khó khăn hơn. 

Lợi ích lớn của việc trò chuyện với con về giới tính từ sớm là bạn đã trao cho chúng những kiến thức giúp chúng đưa ra quyết định đúng đắn về quan hệ tình dục. Hơn thế nữa, bạn tạo được mối quan hệ gắn kết với con, chúng có thể hỏi bạn bất kỳ điều gì. 

Những thông tin bạn đưa cho con vô cùng quan trọng, tuy nhiên điều quan trọng hơn là chính bạn đã nói điều đó với con. Hãy nhớ, không bao giờ là quá muộn để bắt đầu.

Phiêu Linh