20:36:00
Viện nghiên cứu cao cấp về toán (VIASM) và Ngân hàng TMCP Bản Việt (Viet Capital Bank) vừa ký thỏa thuận hợp tác thực hiện chuỗi hoạt động bài giảng đặc biệt, mà người giảng bài là các nhà khoa học hàng đầu thế giới.
Tham gia buổi ký kết, Giáo sư Ngô Bảo Châu - Giám đốc Khoa học VIASM có một số chia sẻ tâm huyết về chủ này.
- Ông có thể chia sẻ thêm về ý nghĩa của chuỗi bài giảng cũng như việc ký kết hợp tác này?
- Buổi giảng đầu tiên diễn ra vào ngày 23/8, mặc dù trời mưa to nhưng rất đông các bạn sinh viên và nhà toán học đã đến nghe bài giảng đầu tiên của Gs John Ball về ứng dụng toán học trong khoa học vật liệu. Mặc dù Viện đã huy động hết ghế và các bạn phải ngồi ba người hai ghế, một số bạn vẫn phải đứng nghe. Đó thực sự là khởi đầu tốt đẹp cho chuỗi bài giảng toán ứng dụng của VIASM. Đây sẽ là sự kiện định kỳ, mỗi năm một lần, do Ngân hàng Bản Việt (Viet Capital Bank) tài trợ. Sự kiện này nó có ý nghĩa ở khía cạnh có lẽ đây là lần đầu tiên một doanh nghiệp tài trợ hoàn toàn cho hoạt động khoa học, mà không đòi hỏi bất kỳ quyền lợi nào.
Thực ra cách làm này khá phổ biến ở nước ngoài. Với các trường đại học nước ngoài, nguồn kinh phí nhằm duy trì các hoạt động khoa học phụ thuộc rất lớn vào sự hảo tâm của doanh nghiệp, đặc biệt là của những doanh nhân mà cá nhân họ có mối quan hệ gắn bó với trường đó (chẳng hạn như họ là cựu sinh viên, hoặc phụ huynh...). Các khoản tài trợ thường khá lớn, đủ xây một ngôi nhà hoặc thành lập một phòng thí nghiệm mới. Có những người khác tài trợ bằng việc tạo ra một quỹ học bổng tặng cho sinh viên (cách tài trợ này theo tôi biết cũng đã hình thành ở nhiều trường đại học của ta).
Có những doanh nghiệp, cá nhân có thể tài trợ ít hơn, ví dụ như họ tài trợ cho một bài giảng đặc biệt, cách mà Ngân hàng Bản Việt đang bắt đầu làm với VIASM.
- Bài giảng đặc biệt là sao thưa giáo sư?
- Hàng năm, ở bất kỳ khoa nào của trường đại học cũng có 2-3 chuỗi bài giảng đặc biệt. Nó được gọi là đặc biệt bởi bao gồm hai yếu tố: trước hết đây không phải là một sinh hoạt khoa học thường xuyên của trường hay Viện và theo đó nguồn chi trả không được rút ra từ ngân sách chi thường xuyên. Thứ hai, người thực hiện bài giảng thường là một nhà khoa học rất nổi tiếng thế giới trong lĩnh vực chuyên môn của mình. Chi phí cho một bài giảng đặc biệt thường là tiền đi lại, ăn ở của khác mời kèm theo khoản thù lao lớn hơn bình thường.
Kinh phí để tổ chức các bài giảng đặc biệt thường do các nhà hảo tâm tài trợ. Vì vậy ta thường thấy bài giảng đặc biệt thường đi kèm cùng một cái tên, có thể đó là tên của chính nhà tài trợ, hoặc đó là một cái tên có ý nghĩa với nhà tài trợ. Đơn giản như có một sinh viên không may qua đời khi chưa kịp nhận bằng tốt nghiệp. Bố mẹ của sinh viên muốn để lại cho trường một kỷ niệm gì đó về con mình, nên đã tài trợ một bài giảng đặc biệt mang tên con. Cũng có những bài giảng đặc biệt có tên gọi không liên quan đến nguồn gốc tài trợ.
- Chuỗi bài giảng đặc biệt với sự khởi đầu là bài giảng của GS Jonh Ball có có ý nghĩa thế nào về mặt sinh hoạt khoa học của VIASM?
- Mảng mà VIASM hiện còn yếu nhất là toán ứng dụng. Viện muốn thông qua những bài giảng đặc biệt để thu hút các nhà toán học ứng dụng hàng đầu thế giới đến giảng nhiều và có hệ thống hơn, không chỉ ngay tại Hà Nội mà có thể đến các nơi khác trong cả nước như Huế, TP HCM (tuần trước chúng tôi đã làm ở Huế). Điều này nhằm phổ biến, khích lệ sinh viên ngành toán quan tâm tới toán ứng dụng hơn.
Chúng tôi tự cho là mình khá may mắn khi người đầu tiên mời được là ông Jonh Ball. Ông là một giáo sư ở Đại học Oxford (Anh). Ngoài ra, ông còn là cựu chủ tịch Hội toán học thế giới, là thành viên Hội đồng giải thưởng Abel 2002-2003, Chủ tịch Hội đồng giải thưởng Fields năm 2006, được phong Hiệp sĩ Anh năm 2006, tham gia tư vấn cho nhiều doanh nghiệp lớn. Vì thế bản thân ông không chỉ am hiểu về toán học, mà rất có uy tín cao trên thế giới về chuyên môn, đồng thời có kinh nghiệm trong việc thiết lập mối quan hệ giữa các cơ quan khoa học và các doanh nghiệp.
Tôi hy vọng ông không chỉ tạo cảm hứng được cho nhiều đồng nghiệp của chúng tôi trong lĩnh vực nghiên cứu toán ứng dụng, mà còn thổi ngọn lửa nhiệt huyết vào các bạn sinh viên.
- Giáo sư từng là khách mời của nhiều bài giảng đặc biệt nào?
- Khác với sinh hoạt khoa học thông thường dưới hình thức seminar hàng tuần. Các bài giảng đặc biệt thông thường chỉ xảy ra một năm một lần. Chi phí cho các bài giảng đặc biệt cũng cao hơn mức thông thường, và nguồn kinh phí hầu như không bao giờ lấy từ ngân sách.
Tôi có nhận giảng một bài giảng như thế ở các đại học Columbia, Yale, Berkeley và Milan. Giảng bài giảng mang tên Leonardo da Vinci ở Milan đối với tôi là một vinh dự đặc biệt.
Giảng bài giảng đặc biệt là một vinh dự gần giống như một giải thưởng khoa học. Thực chất, đó là một cách vinh danh gắn liền với một hoạt động khoa học có ý nghĩa.
- Vì sao hoạt động thu hút các nhà tài trợ đầu tư cho khoa học, giáo dục của chúng ta chưa được tốt?
- Tôi nghĩ nguyên nhân là do từ nhiều phía. Thông thường ở mình, các doanh nghiệp thường tài trợ cho các hoạt động khoa học liên quan tới hoạt động của họ. Nhưng tài trợ cho một hoạt động khoa học chung chung với tâm thế đơn thuần là nguyện vọng ủng hộ khoa học thôi thì rất hiếm, hầu như chưa có. Trong khi đó, đúng như bạn nhận xét, họ có vẻ hào phóng hơn với các hoạt động thể thao, giải trí.
Theo tôi, bên cạnh những việc từ thiện, hoặc tài trợ cho thể thao hoặc văn hoá giải trí, các doanh nghiệp có lẽ nên tích cực hơn trong việc tài trợ cho khoa học, cả những nghiên cứu không đem lại lợi ích trực tiếp cho mình. Tài trợ cho khoa học tuy không tạo ra hiệu ứng đám đông như thể thao hay văn hoá giải trí, nhưng về lâu về dài sẽ có hiệu ứng tốt cho hình ảnh của doanh nghiệp.
Mặt khác, còn có một rào cản từ tâm lý xã hội. Chúng ta vẫn giữ quan niệm “nhất sĩ, nhì nông”, không xem trọng doanh nhân. Việc một doanh nhân nào đó được lưu danh, đặc biệt trong môi trường đậm đặc trí thức là đại học, rất khó khăn. Chúng ta vẫn lấy tên các vị danh sĩ đặt tên cho các giảng đường, nhưng giờ giả sử có một doanh nhân đầu tư cho một phòng thí nghiệm thì cũng khó mà có việc phòng thí nghiệm ấy mang tên doanh nhân ấy. Chuyện đó nên coi là bình thường. Tất nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng muốn được lưu danh. Nhiều người muốn đóng góp ẩn danh. Nhưng cũng có những người vừa muốn làm việc tốt vừa muốn được lưu danh. Tại sao ta lại coi chuyện đó là nặng nề?
Và điều quan trọng là có vai trò điều tiết của cơ quan xây dựng chính sách và quản lý Nhà nước. Trong Luật giáo dục đại học, vấn đề đại học phi lợi nhuận chưa rõ ràng lắm. Trong khi đó những người tham gia thiện nguyện rất không thích đứng chung “sân” với những người vì lợi nhuận. Như vậy phải có một luật chơi thống nhất, để không có chuyện ông phi lợi nhuận phải chơi chung với ông vì lợi nhuận. Theo tôi biết có rất nhiều người mà ý nghĩa cuộc sống không còn là mưu sinh, họ rất muốn đầu tư tiền của mình vào những việc có ý nghĩa xã hội, mà không cần sinh lời. Vậy thì phải tạo một môi trường pháp lý lành mạnh để giúp những người như thế có chỗ bỏ tiền vào. Và quan trọng là phải tạo cho họ cảm giác được tôn trọng, được ghi nhận.
(Nguồn: Viet Capital Bank)